بررسی نقد روان شناختی عبدالقاهر جرجانی (با تکیه بر کتاب اسرارالبلاغة)

در آغاز قرن بیستم و پس از طرح نظریّات فروید و یونگ، دانش روان شناسی به نقد ادبی معاصر وارد شد. این نظریّات، بیشتر از زاویۀ فرستندۀ متن (نویسنده یا شاعر) بررسی روان شناختی می شد، ولی بعدها مکتب روان شناسی دیگری مثل گشتالت، متن را از زاویۀ تأثیرگذاری بر مخاطب نقد کرد و برخی از ناقدان معاصر عرب نیز از آن­ها الگو گرفتند. نویسندۀ مقاله بر آن است تا بداند آیا این نوع نقد در کتاب های دانشمند بلاغی و ناقد بزرگ، عبدالقاهر جرجانی وجود داشته است؟ اگر وجودداشته، به چه صورت بوده است؟ آیا نقد معاصر، به ویژه در نقد روان شناختی، از آن تأثیر گرفته است؟ جرجانی در دو کتاب دلائل الاعجاز و اسرارالبلاغة، به این موارد روان شناختی اشاره کرده است. وی در کتاب اسرارالبلاغة از زاویۀ اثربخشی متن در مخاطب یا گیرنده، به موضوع نگاه کرده است و در تأثیر هر یک از تشبیهات و یا استعاره های گوناگون در گیرنده، مطالب شایان توجهی گفته است که می توان گفت پایۀ اوّلیّه و اساسی مکاتب نقد ادبی غربی است. گردآوری داده های پژوهش حاضر به روش کتابخانه­ای بوده و نوع پژوهش، توصیفی و تحلیلی است.